Printable version (PDF)

2.4.2 Productiestrategieën van ondernemingen: plaats van het milieu in die strategieën in België en in Europa

De Belgische ondernemingen van de verwerkende nijverheid voerden milieuacties uit in de verscheidene fasen van de levenscyclus van een product om de milieuproblemen aan te pakken. Die acties bevinden zich vooral in de productiefase en duidelijk minder in de overige fasen zoals de aankoop, onderzoek en ontwikkeling, marketing. Het aanbod aan producten met een Europese milieukeur is, vooral in België, nog heel klein.

Definitie

Figuur 2.38 geeft het percentage ondernemingen uit de verwerkende industrie dat tijdens de verscheidene stadia in de levenscyclus van het product milieumaatregelen nam. De gegevens komen uit een enquête die de Belgian Business Environmental Barometer in 1997 deed1. Door de oververtegenwoordiging van de grote ondernemingen in de steekproef en het feit dat precies de meest actieve bedrijven zulke enquêtes beantwoorden, zijn de resultaten waarschijnlijk positiever dan de werkelijkheid.

Figuur 2.39 slaat op de Europese milieukeur die de Europese Commissie toekent aan producten, die aan bepaalde milieunormen beantwoorden (verordening (eg) nr. 1980/2000). Momenteel kan voor de volgende producten een milieukeur worden aangevraagd: afwasmachines, wasmachines, toiletpapier, keukenpapier, wasproducten, grondverbeteraar, gloeilampen, verf en vernis, T-shirts, bedlinnen, kopieerpapier, koelkasten. De reglementering wordt momenteel tot andere productgroepen uitgebreid.

Situatie en trend

Meer dan 50% van de ondernemingen uit de verwerkende nijverheid, die op de enquête geantwoord hebben, past in de productiefase milieuacties toe. De optimalisering van hun productieprocédés is de meest verspreide actie. Daarna volgen maatregelen op het vlak van onderzoek en ontwikkeling en aankopen. Qua marketing en logistiek zijn er gemiddeld slechts weinig milieuacties genomen. Tegenwoordig blijkt de matige interesse voor milieuacties inzake marketing en verkoop ook uit het kleine aantal ondernemingen dat producten met een Europese milieukeur aan de man brengt. Eind 2001 beschikten 106 Europese bedrijven over een vergunning om de Europese milieukeur te gebruiken, waaronder twee Belgische bedrijven. In bepaalde landen zoals Duitsland of Finland kan het bestaan van een goed ingeburgerd nationaal milieulabel, het kleine aantal producten met een Europese milieukeur verklaren. In België bestaat zo'n label niet.

Relevantie voor een duurzame ontwikkeling

De indicatoren tonen dat de acties van de ondernemingen om milieudoelen in hun economische activiteit op te nemen, zich vooral situeren in het productieproces. Dat is te verklaren door de geldende wetgeving. De producten en diensten oefenen echter bij hun distributie (vervoer), hun verbruik en hun verwijdering ook druk uit op het milieu.

Het kleine aantal producten met een Europese milieukeur toont de geringe bereidheid om producten te verhandelen met milieukwaliteiten die officieel in een keurmerk vastliggen. Dat geldt voor zowel ondernemingen als voor consumenten.

De indicatoren in die figuren beperken zich echter tot het milieuaspect van de productiestrategieën en bevatten geen informatie over de ontwikkeling van strategieën die op de drie componenten van duurzame ontwikkeling gericht zijn (zie deel 1). Het gebrek aan gegevens over de productiepatronen van de Belgische ondernemingen maakt een meer gedetailleerde analyse onmogelijk.

Doelstelling

De federale regering heeft geen precieze verbintenis op het vlak van de productiestrategieën van de bedrijven (zie 3.2). Wat de Europese milieukeur betreft, voorziet het Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling 2000-2004 dat er tegen 2004 ten minste tien producten met de Europese milieukeur op de Belgische markt moeten worden gebracht.

1Deze gegevens werden geanalyserd in Callens I. (2000). Les déterminants de la réponse environnementale des entreprises: des théories de la firme à la validation empirique Nouvelle série-N°358. Université catholique de Louvain. Facultés des sciences économiques, sociales et politiques. Louvain-la-neuve: ciaco.