Meanwhile in Russia

40 dagen woon ik nu in St-Petersburg, Palmyra van het noorden, stad van de waanzin, van Peter I en Catharina II, van drie revoluties, van kanalen, schrijvers en helden, de stad van 5 miljoen inwoners die me bij de strot greep in 2001 en me sindsdien steeds meer onder het vel ging zitten… Elke straat, elk plein, elke binnenplaats van deze vrij jonge en geometrische wereldlijke stad ademt geschiedenis, literatuur, en… waanzin. Als ik wandel langs het Gribojedova kanaal naar het beroemde Mariinskitheater, lijkt het alsof Fjodor Dostojevski met me meeloopt en Raskolnikov me achtervolgt. Oblomov kijkt uit het raam op de Gorohovaja Ulitsa, Nikolaj Gogol snelt me voorbij met zijn legendarische jas tot aan de Nevski Prospekt, waar de schimmen van Alexander Poesjkin, Michail Lermontov, en zelfs Alexander Radisjtsjev rondwaren… Aan café De Zwerfhond, vlakbij de Moika en de kerk van de Verlosser op het Bloed, waakt Ilja Ilf (of is het Jevgeni Petrov?) bij een van hun 12 stoelen, en eenmaal binnen in de kleurige gloed van de gelagzaal is de aanwezigheid van Anna Achmatova en Josip Brodsky magisch voelbaar. Ook in de roemruchte Ulitsa Rubinsteina vlakbij het Fontanka kanaal, waar in de jaren ‘80 wijlen Viktor Tsoi’s legendarische rockgroep Kino de pannen van het dak speelde, kan je niet om 20ste eeuwse cultschrijver Sergej Dovlatov heen. En ondertussen waakt Falconets Bronzen Ruiter onafgebroken over de Neva, op een dondersteen van 1250 ton, wellicht de zwaarste monoliet ooit door mensen verplaatst. En er is nog zo veel meer…

40 dagen verder dus, en al 5 theatervoorstellingen, een barok ballet, een opera, 2 expo’s, 2 filmvoorstellingen en een Brodsky-poëzie-avond achter de kiezen. Voor immer cultureel hongerigen is deze plek op aarde een onuitputtelijke en gedroomde schatkamer. Meepikken dus, die handel. Daarnaast maakt je dagelijkse leven deel uit van een onderliggende extase, een soort waanzin die je ongewild meezuigt. The city never sleeps, winkels zijn geopend tot middernacht of zelfs nog later, in het postkantoor spring je gewoon even binnen om 8u ’s avonds, en ook op zondag worden zinken daken gewoon verder hersteld, zes verdiepingen hoog (‘zonder stelling? waanzin’ gruwde een bevriende Vlaamse dakwerker). Doorgaans in de herfst regent het hier bovendien pijpenstelen en kleurt de lucht dreigend donker. Die lucht verklaart meteen de kolkende werken van de Armeense grootmeester Ivan Ajvazovski. Op de roodfluwelen bank voor zijn monumentale werken in het sublieme Ruski Muzej laat je je gewillig meesleuren in zijn ziedende zeeën.

Waanzinnige stad dus.. Waanzin, melancholie en gezond verstand, spleen, delirium, vrijheid en kracht, termen die onlosmakelijk met deze metropool verbonden zijn. Wat is dat toch met die bedwelmende nostalgie die je hier onverhoeds overvalt, in heel wat beroemde Russische klassiekers uitvoerig beschreven maar nooit ten gronde te vatten. Voor Russen eigenlijk ook niet, hoorde ik van mijn literatuurdocente aan de Peter De Grote Polytechnische Universiteit. Melancholie en waanzin in de Russische literatuur: nergens kan je dit thema beter uitspitten dan uitgerekend hier, op deze mythische plek.

‘Je kunt je niet van je eigen gezond verstand overtuigen door je buurman op te sluiten’, schreef Dostojevski in zijn ‘Dagboek van een schrijver’. Dat typeert de Petersburger. En ik zoek verder.

Ann Catteeuw