Printable version (PDF)

2.3.5 Gezondheid: evolutie van de aandoeningen van de luchtwegen in België

Aandoeningen van de luchtwegen bedreigen de volksgezondheid in België steeds meer. Het aantal overlijdens door aandoeningen aan de luchtwegen groeit voortdurend sinds eind jaren zeventig. De raming van het aantal sterfgevallen door tabaksgebruik bij 35- tot 65-jarigen toont een zekere stabilisering, maar belicht ook het belang van deze mortaliteitsfactor.

Definitie

Het percentage sterfgevallen door ademhalingsziekten (figuur 2.28) is berekend op grond van de doodsoorzaken vermeld op de officiële overlijdensakten. Die lijst toont voor elk jaar het aandeel van de ademhalingsziekten in het totaal aantal sterfgevallen. Hij houdt rekening met alle leeftijden en alle ziekten, namelijk: besmettelijke ziekten, ziekten door arbeidsomstandigheden of door tabaksgebruik. Figuur 2.29 toont de geraamde evolutie van het aantal sterfgevallen door tabaksgebruik bij de beroepsbevolking door de verhouding van het aantal overlijdens bij de leeftijdscatgeorie 35-65 jaar te wijten aan tabak te vergelijken met het totaal aantal overlijdens in België. Het aantal overlijdens te wijten aan tabak is een schatting gebaseerd op een studie gerealiseerd in de Verenigde Staten met een zeer grote steekproef (waarbij 1 mijoen personen zijn gevolgd). Deze studie had als doelstelling het verband tussen tabaksconsumptie en verschillende doodsoorzaken te analyseren. Daarmee is het mogelijk om het aandeel tabaksdoden voor elke vorm van ziekte (longkanker, cardiovasculaire ziekten enz.) te evalueren in de geïndustrialiseerde landen. De who heeft op deze wijze het aantal overlijdens te wijten aan tabak voor de leeftijdscategorie 35-69 jaar geschat. Deze schatting wordt hier vergeleken met het aantal sterfgevallen van personen tussen 35 en 65 jaar in België. Dat geeft een benadering (duidelijk naar boven toe) van het percentage sterfgevallen door tabaksgebruik in deze leeftijdscategorie.

De gegevens over de aandoeningen aan de luchtwegen en de sterfgevallen door roken staan niet op zichzelf. Aangezien roken de longen aantast, zijn rokers gevoeliger voor alle oorzaken van ademhalingsziekten. Zo heeft een roker bijvoorbeeld 50 keer meer kans om bepaalde ziekten door asbest te krijgen (zie 2.3.6)1.

Situatie en trend

Het percentage sterfgevallen door ademhalingsziekten stijgt sinds de jaren tachtig van ongeveer 7% begin jaren 80 naar 9% midden jaren 90, terwijl het totaal aantal doden per jaar daalde van 113 698 in 1980 naar 103 778 in 1994. De grote schommelingen van jaar tot jaar in de figuur hangen wellicht af van griepachtige epidemieën die sommige jaren woedden (sterke infecties van de luchtwegen). In de industrielanden stijgt het aantal niet-besmettelijke ziekten in vergelijking met het aantal besmettelijke ziekten2. Dat laat zich verklaren door de vooruitgang op het vlak van hygiëne en geneeskunde en de tegengestelde evolutie van het huidige levenspatroon (tabaksgebruik, asbestvervuiling enz.).

Figuur 2.29 toont het belang van de gevolgen van roken voor het sterftecijfer bij 35- tot 65-jarigen. Bij mannen in die leeftijdsgroep is er een sterke stijging van het relatieve sterftecijfer tussen de jaren vijftig en de jaren zeventig, gevolgd door een relatieve stabilisering rond 65% van het aantal doden. Bij vrouwen waren er tot de jaren zestig bijna geen tabaksdoden, waarna hun aantal regelmatig steeg en momenteel zo'n 13% van het totaal bedraagt.

Relevantie voor een duurzame ontwikkeling

Beide indicatoren tonen aan dat er meer sterfgevallen zijn door bepaalde niet-besmettelijke ziekten, terwijl het totaal aantal sterfgevallen lijkt te verminderen. Het gaat om een verontrustende trend. Er worden immers weinig grote veranderingen vastgesteld inzake consumptie- en productiepatronen (zie de drukindicatoren in 2.2) die deze ziekten veroorzaken. De ademhalingsziekten zijn inderdaad deels het gevolg van de luchtvervuiling op de werkplaats, in de woning en in de auto en in de open lucht. Die vervuiling ligt aan het roken (zie 2.2.4), de industriële productie, het vervoer (zie 2.2.2 en 2.2.3), de gezinsconsumptie enzovoort.

Bij vrouwen is de trend in het percentage sterfgevallen door roken bijzonder verontrustend. Aangezien momenteel 26% van de vrouwen en 36% van de mannen roken, zal het verschil in sterftecijfer gaandeweg verminderen. Het aantal vrouwen dat sterft door tabaksgebruik zou kunnen groeien.

Die ziekten en sterfgevallen treffen rechtstreeks het menselijke kapitaal en onrechtstreeks het economische kapitaal, met name door het absenteïsme, de geringere productiviteit en de toename van de socialezekerheidskosten.

Doelstelling

De gezondheid is een erkend recht voor iedereen (zie ook 2.3.4). Het federaal plan inzake duurzame ontwikkeling vraagt: "een vermindering van de factoren die ademhalingsziekten veroorzaken of verergeren, ook die verbonden aan het werk" (§ 244).

1fnclcc (1998). Databank over kanker gerealiseerd door de Nationale Federatie van Kankerbestrijdingscentra:
http://www.fnclcc.fr/-sci/circan/pratique/poumon.htm.

2who (1998) Life in the 21st century: A vision for all. World Health Report 1998.